ارتباط عید نوروز با آسترولوژی؛ ریشه‌های کیهانی جشن بهار

نوروز، این کهن‌ترین جشن ایرانی، فراتر از یک آیین بهاری صرف، پیوندی عمیق با دانش نجوم باستانی و مفاهیم آسترولوژی دارد. از دوران باستان، ایرانیان با رصد حرکات سماوی و درک تأثیرات ستارگان و سیارات، زمان دقیق آغاز سال نو را تعیین می‌کردند. این پیوند ژرف، نوروز را به جشنی تبدیل کرده که نه تنها نویدبخش تجدید حیات طبیعت است، بلکه بازتاب‌دهنده نظم کیهانی و هم‌سویی انسان با آن است.

در این مقاله جامع، به بررسی عمیق ریشه‌های نجومی و آسترولوژیکی نوروز می‌پردازیم. از محاسبات دقیق نجومی برای تعیین لحظه تحویل سال تا تأثیرات نجومی و آسترولوژیکی که بر این جشن باستانی سایه افکنده است، سفری خواهیم داشت به اعماق دانش و باورهای ایرانیان باستان.

نوروز و دانش نجوم باستانی ایران

گاهشماری ایرانی و اعتدال بهاری:

گاهشماری ایرانی، که یکی از دقیق‌ترین گاهشماری‌های جهان به شمار می‌رود، بر پایه دانش نجوم بنا شده است. در قلب این گاهشماری، مفهوم اعتدال بهاری قرار دارد. اعتدال بهاری زمانی است که طول روز و شب در سراسر کره زمین برابر می‌شود و خورشید به طور مستقیم بر فراز خط استوا قرار می‌گیرد. این رویداد نجومی، نشان‌دهنده آغاز بهار در نیمکره شمالی است و به عنوان نقطه شروع سال نو در گاهشماری ایرانی در نظر گرفته می‌شود.

اهمیت رصد و محاسبات نجومی:

ایرانیان باستان از دیرباز به اهمیت رصد آسمان و ثبت دقیق رویدادهای نجومی پی برده بودند. آن‌ها با ساخت ابزارهایی مانند اسطرلاب و زیج، می‌توانستند موقعیت ستارگان و سیارات را با دقت بالایی تعیین کنند. این دانش به آن‌ها امکان می‌داد تا زمان دقیق اعتدال بهاری و در نتیجه، لحظه تحویل سال را محاسبه کنند.

رصدخانه‌ها و مراکز نجومی:

در طول تاریخ ایران، رصدخانه‌های متعددی برای انجام محاسبات نجومی و رصد آسمان ساخته شدند. یکی از مشهورترین این رصدخانه‌ها، رصدخانه مراغه است که در قرن سیزدهم میلادی به دستور خواجه نصیرالدین طوسی ساخته شد. این رصدخانه به پیشرفته‌ترین ابزارهای نجومی زمان خود مجهز بود و نقش مهمی در توسعه دانش نجوم در ایران و جهان اسلام ایفا کرد.

زیج‌ها و جداول نجومی:

زیج‌ها، مجموعه‌ای از جداول نجومی بودند که اطلاعات مربوط به موقعیت ستارگان، سیارات، خورشید و ماه را در خود جای می‌دادند. این جداول بر اساس محاسبات دقیق نجومی تهیه می‌شدند و برای تعیین زمان رویدادهای نجومی مانند اعتدالین، انقلابین، خسوف و کسوف مورد استفاده قرار می‌گرفتند. زیج‌های ایرانی، مانند زیج ایلخانی و زیج الغ‌بیگ، از شهرت جهانی برخوردار بودند و در سراسر جهان اسلام و حتی اروپا مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

تقویم جلالی:

تقویم جلالی، که در قرن یازدهم میلادی توسط عمر خیام و گروهی از منجمان ایرانی تدوین شد، یکی از دقیق‌ترین تقویم‌های خورشیدی جهان است. این تقویم بر اساس محاسبات دقیق نجومی و با در نظر گرفتن کبیسه‌گیری‌های دقیق، زمان دقیق اعتدال بهاری را به عنوان مبدأ سال نو تعیین می‌کند. دقت بالای تقویم جلالی باعث شده است که نوروز همواره در نزدیکی اعتدال بهاری باقی بماند.

نوروز در اوستا و متون کهن:

در اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، اشاراتی به نوروز و اهمیت آن وجود دارد. هرچند که در اوستا به طور مستقیم از نوروز به عنوان جشن سال نو نام برده نشده، اما از جشنی به نام همسپثمیدیه یاد شده که در پایان سال برگزار می‌شده و احتمالاً با نوروز در ارتباط بوده است. این جشن به پاسداشت فروهرها (ارواح درگذشتگان) و تجدید حیات طبیعت برگزار می‌شده است.

نوروز و اساطیر ایرانی:

در اساطیر ایرانی، نوروز با شخصیت‌هایی مانند جمشید، پادشاه پیشدادی، پیوند خورده است. بر اساس شاهنامه فردوسی، جمشید پس از پیروزی بر اهریمن و برقراری صلح و آرامش در جهان، نوروز را بنیان نهاد. همچنین، نوروز با مفاهیمی مانند فَرّ کیانی و تجدید حیات در ارتباط است.

نوروز و آسترولوژی ایرانی

آسترولوژی ایرانی، پیشینه و مبانی:

آسترولوژی ایرانی، که ریشه در باورهای کهن ایرانی و بین‌النهرینی دارد، به بررسی تأثیر ستارگان و سیارات بر زندگی انسان‌ها و رویدادهای زمینی می‌پردازد. در این نظام، هر یک از سیارات و برج‌های دوازده‌گانه (برج حمل، ثور، جوزا و…) دارای ویژگی‌ها و تأثیرات خاص خود هستند و موقعیت آن‌ها در آسمان در زمان تولد یک فرد، می‌تواند بر شخصیت، سرنوشت و رویدادهای زندگی او تأثیر بگذارد.

ارتباط نوروز و آسترولوژی:

نوروز، به عنوان نقطه آغاز سال نو، در آسترولوژی ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لحظه تحویل سال، زمانی است که خورشید وارد خانه اول زودیاک می‌شود و این رویداد، به عنوان یک نقطه عطف در چرخه سالانه، می‌تواند تأثیرات مهمی بر سرنوشت افراد و جوامع داشته باشد.

طالع‌بینی نوروزی:

در گذشته، منجمان و طالع‌بینان ایرانی در لحظه تحویل سال، طالع سال جدید را محاسبه می‌کردند. آن‌ها با بررسی موقعیت خورشید، ماه، سیارات و برج‌های دوازده‌گانه در این لحظه، پیش‌بینی‌هایی در مورد رویدادهای مهم سال، وضعیت آب و هوا، محصولات کشاورزی و … ارائه می‌دادند. این طالع‌بینی‌ها، که به طالع‌بینی نوروزی معروف بودند، در دربار پادشاهان و میان مردم از اهمیت زیادی برخوردار بودند.

آیین‌ها و رسوم نوروزی با ریشه‌های آسترولوژیکی:

بسیاری از آیین‌ها و رسوم نوروزی، ریشه‌های آسترولوژیکی دارند. به عنوان مثال:

هفت سین: هفت سین، یکی از مهم‌ترین نمادهای نوروز، شامل هفت مورد است که با حرف سین شروع می‌شوند. این هفت مورد، می‌توانند نمادی از هفت سیاره کلاسیک (خورشید، ماه، مریخ، عطارد، مشتری، زهره و زحل) باشند که در آسترولوژی ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
چهارشنبه سوری: این جشن، که در آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود، با آتش و تطهیر مرتبط است. آتش در آسترولوژی، نماد عنصر آتش و سیاره مریخ است و می‌تواند به معنای پاکسازی و دفع انرژی‌های منفی باشد.
سبزه گره زدن: گره زدن سبزه به نیت باز شدن بخت و گشایش در امور، باوری است که با مفهوم گره‌های کیهانی (نقاط تقاطع مدار ماه با مدار خورشید) در طالع‌بینی ارتباط دارد.

تأثیر آسترولوژی بر انتخاب زمان نوروز:

انتخاب زمان دقیق نوروز و لحظه تحویل سال، نه تنها بر اساس محاسبات نجومی، بلکه با در نظر گرفتن جنبه‌های آسترولوژیکی نیز انجام می‌شده است. منجمان ایرانی تلاش می‌کردند تا زمانی را برای تحویل سال انتخاب کنند که از نظر آسترولوژیکی، فرخنده و مبارک باشد و نویدبخش سالی نیکو برای کشور و مردم باشد.

نوروز در گذر زمان: از دوران باستان تا امروز

نوروز در دوران هخامنشیان:

شواهد نشان می‌دهد که نوروز در دوران هخامنشیان نیز جشن گرفته می‌شده است. در تخت جمشید، نقوش و سنگ‌نگاره‌هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد مراسم نوروز را به تصویر می‌کشند. در این نقوش، نمایندگان اقوام مختلف در حال پیشکش هدایا به پادشاه هستند و این صحنه می‌تواند نمادی از جشن نوروز و تجدید بیعت با پادشاه باشد.

نوروز در دوران اشکانیان و ساسانیان:

در دوران اشکانیان و ساسانیان، نوروز به عنوان مهم‌ترین جشن سالانه برگزار می‌شد. در این دوران، آیین‌ها و رسوم نوروزی گسترش یافت و جنبه‌های مذهبی و ملی آن تقویت شد. نوروز در این دوران، نه تنها به عنوان جشن آغاز سال، بلکه به عنوان نمادی از هویت ملی و فرهنگی ایرانیان شناخته می‌شد.

نوروز پس از اسلام:

پس از ورود اسلام به ایران، نوروز همچنان به عنوان یک جشن ملی و مردمی باقی ماند، هرچند که برخی از جنبه‌های مذهبی آن کمرنگ شد. با این حال، بسیاری از ایرانیان مسلمان، نوروز را به عنوان جشنی فرهنگی و ملی گرامی می‌داشتند و آیین‌ها و رسوم آن را حفظ کردند.

نوروز در دوران معاصر:

امروزه، نوروز به عنوان مهم‌ترین جشن ملی ایرانیان در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود. این جشن، نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای منطقه، مانند افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، آذربایجان و … نیز برگزار می‌شود. نوروز به عنوان نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی ایرانیان، نقش مهمی در حفظ و تقویت پیوندهای فرهنگی میان ایرانیان سراسر جهان ایفا می‌کند.

نوروز و چالش‌های جهانی شدن:

در عصر جهانی شدن، نوروز با چالش‌هایی روبرو است. از یک سو، فرهنگ‌های بیگانه و رسانه‌های جهانی، ممکن است بر آیین‌ها و رسوم نوروزی تأثیر بگذارند و از سوی دیگر، مهاجرت و پراکندگی ایرانیان در سراسر جهان، می‌تواند به کمرنگ شدن برخی از جنبه‌های این جشن در میان نسل‌های جوان‌تر منجر شود.

حفظ و پاسداشت نوروز:

برای حفظ و پاسداشت نوروز، لازم است که:

آگاهی‌رسانی: در مورد ریشه‌های تاریخی، فرهنگی و نجومی نوروز، به نسل‌های جوان‌تر آموزش داده شود.
ترویج آیین‌ها و رسوم: آیین‌ها و رسوم نوروزی به شیوه‌ای جذاب و خلاقانه به نسل‌های جدید معرفی شوند.
جشن‌های همگانی: جشن‌های نوروزی به صورت همگانی و با مشارکت همه اقشار جامعه برگزار شوند.
پژوهش و مستندسازی: پژوهش‌های علمی و مستندسازی در مورد نوروز و جنبه‌های مختلف آن انجام شود.

نوروز به عنوان میراث جهانی:

نوروز در سال 2009 به عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت در فهرست یونسکو به ثبت رسید. این ثبت جهانی، نشان‌دهنده اهمیت نوروز به عنوان یک جشن باستانی و فرهنگی است که فراتر از مرزهای جغرافیایی، به عنوان نمادی از صلح، دوستی و تجدید حیات شناخته می‌شود.

نتیجه‌گیری

نوروز، این جشن کهن ایرانی، فراتر از یک رویداد تقویمی ساده، بازتاب‌دهنده پیوند عمیق ایرانیان باستان با دانش نجوم، آسترولوژی و طبیعت است. از محاسبات دقیق نجومی برای تعیین لحظه تحویل سال تا باورهای آسترولوژیکی که بر این جشن سایه افکنده است، نوروز نمادی از خرد، دانش و فرهنگ غنی ایرانیان است.

در طول تاریخ، نوروز با فراز و نشیب‌های بسیاری روبرو بوده است، اما همواره به عنوان جشنی ملی و مردمی باقی مانده و هویت فرهنگی ایرانیان را در سراسر جهان حفظ کرده است. امروزه، نوروز به عنوان میراث جهانی بشریت، نمادی از صلح، دوستی و تجدید حیات شناخته می‌شود.

برای حفظ و پاسداشت این میراث گرانبها، لازم است که با آگاهی‌رسانی، ترویج آیین‌ها و رسوم، برگزاری جشن‌های همگانی و انجام پژوهش‌های علمی، نوروز را به نسل‌های آینده منتقل کنیم و این پیوند دیرینه با دانش نجوم، آسترولوژی و طبیعت را زنده نگه داریم.

نوروز، جشنی است که ما را به ریشه‌هایمان پیوند می‌دهد، به ما یادآوری می‌کند که بخشی از یک فرهنگ غنی و کهن هستیم و به ما امید به آینده‌ای روشن و پربار می‌دهد. باشد که با گرامی‌داشت این جشن باستانی، همواره در مسیر خرد، دانش و صلح گام برداریم.

جهت دریافت چارت تولد و تفسیر کامل کارمیک از چارتت، همین الان روی این لینک بزن؛